30 november 2001, Louis Van Gaal stapt op als bondscoach van het Nederlandse elftal. Hij slaagde er niet in om Nederland naar het WK te leiden en wordt geofferd door pers en enkele ontevreden spelers. 13 juni 2014, Nederland staat op zijn kop. Dertien jaar na de mislukking vernederen Van Gaal en de zijne wereldkampioen Spanje met 1-5.
door Bart Plasschaert

11 jaar na zijn eerste periode bij Oranje kreeg Van Gaal opnieuw de leiding over zijn vaderland. Hij was vastbesloten om nu niet te falen, en daarvoor moest alles wijken: met een jonge ploeg werd de 4-3-3 overboord gegooid. Wekenlang werd geoefend in een on-Hollands 5-3-2 systeem. Het land van stond op zijn kop. “Nederland kan niks doen op het WK, dan moeten we toch op zijn minst de mensen vermaken”, werd gezegd en geschreven. Van Gaal pareerde de kritiek, het tactisch plannetje was perfect uitgedokterd, de goede uitvoering ervan gecombineerd met de luisterbereidheid van zijn spelers zorgde voor een historische overwinning.

Defensief blok
In de eerste plaats was het de bedoeling een uitstekende organisatie neer te zetten. Oranje zou, tegen de stijl van het huis in, terugzakken om dan razendsnel toe te slaan in de rug van de Spaanse defensie. Dat was vooraf aangekondigd en kon op weinig begrip rekenen in Nederlands. Van Gaal bedacht er dan maar een nieuw woord voor (‘provocerende pressie’)  waardoor de mediastorm al snel ingedijkt kon worden.

Die druk wordt bij de opbouw van Spanje echter niet uitgevoerd door de twee spitsen, Robben & Van Persie. Zoals je ziet op de afbeelding, nemen zij plaats meer naar de buitenkant waardoor de Spaanse backs weinig ruimte krijgen. Op die manier wordt de opbouw door het centrum gestimuleerd. En daar zet het blok van Oranje keihard druk: Sneijder komt tussen (en vaak voor) Van Persie en Robben te spelen om druk te zetten. Ook De Guzman of De Jong drukken snel door: Xabi Alonso en Busquets mogen inzakken, maar ze mogen niet opendraaien met de bal aan de voet. Het is uitstekend gebruik maken van dé zwakte van Spanje: het gebrek aan diepgang zonder bal, iedereen komt namelijk steeds naar de bal. Zeker zonder Pedro verloopt het spel van Spanje erg stereotiep. Oranje stopte dat degelijk af, af en toe gebruikmakend van een professioneel foutje.

De druk van Nederland met inzakkende Van Persie en Robben. Centraal wordt doorgedekt.

Buitenspelval
In de eerste helft raakte Spanje echter wel een aantal keer door die eerste gordel. Dan kwam het ook veel te makkelijk tot kansen, simpelweg omdat het in de zwakke zone van Nederland kon voetballen: de defensie rond haar eigen zestien. De Oranjeverdediging hield op onnodige momenten vast aan de mandekking die gebruikt wordt bij het doordekken. Gevolg: veel slecht positie kiezen en niemand die initiatief neemt om uit te stappen. Daardoor liepen de Spanjaarden soms erg makkelijk door de Nederlandse defensie. In de tweede helft deden de Hollanders dit wel vaak, gevolg: 5x liep een Spaanse aanval stuk door buitenspel.

Na de pauze kwam Oranje verdedigend dus sterker uit de kleedkamer. Het ging hoger druk zetten en hield de bal zelf meer in de ploeg. Enkel bij de omschakeling koos het snel voor diepgang: dé manier om Spanje uit te spelen. De Spanjaarden zetten namelijk zelf ook snel en hoog druk, waardoor je als tegenstander diep moet spelen om onder die pressing uit te komen. Nederland had daar met Robben & Van Persie de perfecte wapens voor. Hun twee kanonnen werden 45’ lang bevoorraad met enkele kogels door de uitmuntende Sneijder en Blind.

Gouden Driehoek
Van Gaal kondigde na de persconferentie aan dat hij dit wedstrijdverloop verwacht had. Hoongelach alom, maar niets is minder waar. Hij koos voor de perfecte invulling om het Spaanse tiki-taka (of is het balbezit zonder diepgang?) te counteren. De 4-3-3 overboord en de introductie van 5-3-2. ‘De Tsaar van Alkmaar’ stoffeerde zijn jonge, onervaren verdediging voldoende met 5 verdedigers en plaatst daarvoor 2 werkpaarden, die naast druk zetten ook wel kunnen voetballen (De Jong & De Guzman). Die 7 plus de doelman spelen allemaal in functie van De Gouden Driehoek: Sneijder op zijn favoriete 10 positie, strooiend met schitterende passes. En ook voorin: Robben eindelijk verlost van zijn voorspelbaarheid (van op rechts naar binnenkomen en trappen) en gewoon gekregen wat hij nodig heeft, ruimte en vrijheid. Voor Van Persie uiteraard de gedroomde bliksemafleider om zelf een gooi te doen naar de topschutterstitel. Of neen, individuele prijzen zijn op dit tornooi niet belangrijk: alles voor de ploeg, alles voor Oranje. Iedereen met de voeten op de grond, lekker on-Hollands.

De bondscoach maakte een hecht elftal van Oranje. Hij koos voor een nieuw systeem waarin organisatie primeert en zijn drie sterspelers op hun beste positie spelen. En om dát in Nederland te doen, heb je ballen nodig en die heeft Van Gaal. Nu is het knarsetandend afwachten voor welke formatie hij kiest in de volgende wedstrijden. Nederlande oefende namelijk ook al in een 4-4-2 in een ruit (met Indi op linksachter en Blind als draaischijf op het middenveld). Houdt Oranje vast aan het succesrecept, of kan Van Gaal zijn spelers ook meetrekken in het 4-4-2 verhaal? Antwoord volgende woensdag!