Vorig seizoen groeide voor Club Brugge relatief voorspelbaar uit tot een ontgoocheling kort na de langverwachte titel. Succescoach Michel Preud’homme nam afscheid, Ivan Leko werd de verrassende vervanger. Aan de Kroaat om het heilige vuur in Jan Breydel opnieuw aan te wakkeren. Lange Bal herbekeek de vier officiële wedstrijden van FCB tot zo ver en kwam met deze analyse.

“Welk systeem je ook speelt, het moet altijd de bedoeling zijn dat je de bal in die situaties brengt waarin je diepgang kan vinden. Daarom is het minder belangrijk hoeveel spitsen je op het veld hebt staan. Belangrijker is dat je één speler meer dan de tegenstander in de buurt van de bal hebt, zodat je in balbezit blijft en vervolgens in die ruimte kan aanvallen waar je dat wil. Zonder die extra speler vind je nooit oplossingen.”
Ivan Leko in Sport/Voetbalmagazine

Jaren terug kozen teams steevast om met twee centrale verdedigers te spelen. Eenvoudigweg omdat er bij de tegenstander een omschakeling was naar de intussen alom gekende 4-3-3 formatie en dat bovenstaande argumentatie zo werkelijkheid wordt: namelijk 2 centrale verdedigers tegen 1 spits van de tegenstander, zowel in de opbouwfase als in het verdedigende deel van de match is deze meerderheidssituatie dus erg handig.

De laatste jaren zijn er echter meer en meer teams die ervoor kiezen om met twee spitsen te spelen of toch zeker druk te zetten met twee spitsen (vaak een diepe man gesteund door aanvallende middenvelder), waardoor de meerderheidssituatie achterin automatisch verdwijnt. Tegelijk met deze ontwikkeling, kenden we de revival van de 3-mansdefensie als antwoord hierop.

Meest gebruikte basiself van Leko

Ivan Leko bekijkt naar eigen zeggen 5, 6 wedstrijden uit verschillende competities op een vrije dag om bij te leren. Het lijkt dan ook relatief duidelijk dat hij inspiratie op deed voor zijn huidige 3-4-3 in binnen- en buitenland.  In eigen land loodste z’n collega Hein Vanhaezebrouck Gent naar een titel en een knappe CL-campagne met een aanvallende 3-4-3 in balbezit. In het buitenland raakte de Kroaat dan weer ongetwijfeld gecharmeerd door de defensieve organisatie van Chelsea in Contés 3-4-3, gecombineerd met de aanvallende speelstijl van Tottenham ook vaak uitgaand van een driemansdefensie.

Opbouw van achteruit

Wanneer mogelijk wil Club Brugge voor een korte, zorgvuldige opbouw van achteruit kiezen. Als het, zoals hierboven reeds aangehaald, speelt tegen een team dat drukzet met één of twee aanvallers heeft het automatisch een mannetje meer achterin. Met ook nog eens de keeper die moet deelnemen aan deze opbouw, wil blauw-zwart deze meerderheid uitspelen om de bal snel vooruit te kunnen spelen tussen de linies.

De tegenstander zet druk met drie aanvallers (witte cirkel). De rechteraanvallen geeft druk op Denswil, hij krijgt voldoende tijd om de vrijlopende De Bock aan te spelen op de buitenkant.

Het gros van de tegenstanders van Club Brugge paste zich intussen reeds aan en probeert met drie aanvallers vanuit een 4-3-3 druk te zetten op de verdedigers van Club. Tegen de minder gerenommeerde tegenstanders als Lokeren wist blauw-zwart daar relatief makkelijk omheen te spelen. Meestal is het namelijk de spits die bij de meest centrale verdediger van Club staat en de flankaanvallers van de tegenstander die de andere verdedigers onder druk proberen zitten. Wanneer deze timing niet perfect zit, hebben de centrale verdedigers echter net de tijd om de bal aan te nemen en door te spelen naar de linkerflank of rechterflank die vaak voldoende ruimte hebben om de bal te krijgen.

Wanneer er geen hoge druk is, krijgen de troepen van Leko rustig de tijd om de bal rond te spelen. Omdat de centrale middenvelders Vormer en Nakamba in die situaties meestal weinig tijd krijgen, wachten de verdedigers het moment af om de bal verticaal tussen de linies in te spelen op de flankaanvallers die naar binnenkomen, meestal Refaelov of Dennis. Tegen Lokeren zorgde deze schitterende opbouw tevens voor het 2^e  doelpunt. Een kopietje van het trainingsveld in de praktijk gebracht op Daknam.

Engels vindt Refaelov tussen de linies die meteen kan opendraaien en diepspelen op Dennis die scoort.

Tegenstanders die beter georganiseerd staan, agressiever en met meer explosiviteit voorin hoog druk zetten, bezorgen Club veel meer problemen. Vooral Basaksehir slaagde daar in eigen stadion erg goed in. De 3 Turkse aanvallers zorgen voor veel druk, Club slaagt er zo niet meer in een meerderheidssituatie te creëeren en speelt terug op de doelman. Horvath blonk de voorbije weken echter niet meteen uit in het uitvoetballen en trapte de ballen dan maar vaak ver weg. In die situaties ontbeert het Club Brugge momenteel ook nog aan een sterke, balvaste spits die in staat is om de bal bij te houden en z’n ploegmaats te laten aansluiten.

Basaksehir zet agressiever en sneller druk voorin met drie mensen. Ook Vormer is niet aanspeelbaar op het middenveld waardoor we voortdurend de lange bal zien terugkomen.

‘Voetbal is een spel van ruimtes. Hoe creëer je die, hoe verover je die, hoe kom je eruit om via een andere ruimte weer aan te vallen? Daar moeten trainers oplossingen voor aanreiken. Weten hoe je moet aanvallen, is zeer belangrijk. Dan praat je over het simultaan bewegen van drie à vier spelers, niet eentje. Omdat een speler die beweegt ruimte maakt voor anderen. Zo creëer je offensief spel.’

Ivan Leko in Sport/Voetbalmagazine

Aanvallen
De grote sterkte van het 3-4-3 systeem dat Leko beoogt is de samenwerking tussen de oprukkende flankspelers en de ‘inside wingers’ (= de flankaanvallers die meer vanuit het centrum en de halfspaces opereren). Dat er nog veel ruimte is voor verbetering, tonen ook de cijfers aan. Slechts 30% (3 van de 10) van de gemaakte goals tot zo ver kwamen voort uit het open veldspel (lees: combinaties, indvidiuele acties) en daar rekenen we dan ook de goal bij van Dennis tegen Eupen hoewel die misschien meer voort kwam uit een omschakeling.

De andere goals kwamen er na een snelle omschakeling (2 goals) of uit spelhervattingen (5 goals!). Efficiëntie is een grote kwaliteit maar het moge duidelijk zijn dat weinig kansen creëren en toch veel scoren eerder zeldzaam is. Als teams het een volledig seizoen volhouden (zoals Leicester City bijvoorbeeld in het kampioenenjaar) kan het succes opleveren maar men mag er zich zeker niet op blindstaren want ook een portie geluk gaat gemoeid bij efficiëntie. Werk aan de winkel dus.

Geen flankwissels
Een eerste grote manco in de voorlopige invulling van de speelwijze is het compleet gebrek aan snelle flankwissels. De grote kwaliteit van oa. Gent in het kampioenenjaar, Chelsea, en andere teams waren de snelle crosspasses van de centrale middenvelders richting de lopende flankspelers op de andere kant. In het geval van Club komen er dus amper bruikbare ballen van Vormer en Nakamba richting de lopende Palacios en De Bock/Touba.

Dit heeft enerzijds te maken met de beperkte aanspeelbaarheid en dito handelingssnelheid van beide centrale middenvelders. Nakamba toont zich in de eerste plaats een meester in de balrecuperatie en minder een meester aan de bal. Vormer moet zijn gekende infiltratievermogen in dit systeem vooral inruilen voor een rol als spelmaker, maar daar liggen de grootste kwaliteiten van de Brugse captain zeker niet. Of ook de mensen op de flank de ideale wapens zijn om aanvallend beslissend te zijn is een terechte vraag.

Ook de samenwerking op de flank treft hier echter schuld. Refaelov en Dennis kiezen te vaak positie in de as van het veld waardoor de backs van de tegenstanders niet tot een keuze worden gedwongen. Zij moeten namelijk het slachtoffer worden van hun eigen keuze: doordekken op Refaelov/Dennis of toch maar opvangen van lopende speler? Dit is nog niet het geval, ze kunnen rustig in positie blijven, anticiperen op de crosspass en deze makkelijk onderscheppen als die toch zou komen. Als de inside wingers vanuit de halfspace zouden spelen, zou de tegenstander echter meer voor deze keuze gesteld worden en zouden de crosspasses dus ook meer doel vinden. In onderstaand beeld zie je de centrale positie van Refaelov die de bal niet kan krijgen. Daardoor kan linksback Clichy al anticiperen op een eventuele wisselpass die hij dan zou kunnen onderscheppen.

Refaelov staat te centraal waardoor die automatisch gedekt wordt door een centrale middenvelder. Dat zorgt ervoor dat linksback Clichy al kan anticiperen op een eventuele crosspass op Palacios aan de buitenkant.

Wachten op kracht/snelheid van Wesley/Diaby
De samenwerking tussen de drie aanvallers voorin is dan weer iets te wisselvallig. Het 3-4-3 systeem leent zich vooral tot intelligente en creatieve voetballers op de korte ruimte in combinatie met, zoals eerder aangegeven, lopende spelers op de buitenkant. Het is geen toeval dat er bij de aanvallers waarmee Gent succes boekte altijd 2 intelligente spelers bij waren (Depoitre en Milicevic), net zoals Chelsea (Pedro en Hazard) en Tottenham (Kane, Alli en Eriksen). Momenteel leken noch Refaelov en Dennis zich echter in dat keurslijf te willen laten steken. In het geval van die laatste misschien maar goed ook.

Belangrijk in de samenwerking voorin is een constante wisselwerking in een driehoek: tussen de spits, de inside winger en de lopende flankspeler. Wanneer bijvoorbeeld Vossen op rechts afhaakt, kan Refaelov centraal in de diepte duiken en Palacios in de hoek. Wanneer op links Vossen bv diep loopt, kan Dennis afhaken tussen de linies en de linkermiddenvelder meters maken langs de lijn. Perbet werd op dat vlak na één match al afgeschreven, Vossen toonde iets meer vooruitgang in het samenspel voorin. Met Refaelov, Vossen en Dennis is er echter te weinig snelheid en kracht in de ploeg. Op dat vlak lijkt de inbreng van Diaby of Wesley als centrale spits alvast een must om de Brugse aanvalsmachine op gang te krijgen. Al is het dan maar weer de vraag of de looplijnen van de coach nog voldoende worden opgevolgd.

Drie spelers komen allemaal in de bal op het moment dat Denswil wil inspelen. Daardoor moet Vormer voor diepte zorgen, maar die komt van heel diep geïnfiltreerd en kan onmogelijk op tijd gevaarlijk worden.

‘Aanvallen met 6 spelers, verdedigen met 10 spelers’

Verdedigen
Leko houdt van de manier van spelen van Tuchel, Pochettino,etc. en dat weerspiegelt zich in de eerste fase bij balverlies. Hij wil de Clubspelers zo hoog mogelijk druk laten zetten zodat de tegenstander de bal opnieuw verliest en blauw-zwart zo dicht mogelijk bij het doel van de rivaal een nieuwe aanval kan opzetten. Tegen Basaksehir ging dat in de beginfase goed op volgende manier: de inside wingers zetten druk op de centrale verdedigers, met daartussen de spits die ging doorjagen op de keeper als die de bal teruggespeeld kreeg. Daardoor werd door de Turken in de openingsfase vaak de lange bal gehanteerd, al werd die nog regelmatig bijgehouden door Adebayor voorin. Toch oogde de balans op dat vlak erg positief.

Beide inside wingers geven druk op de centrale verdedigers, waardoor Perbet kan doorjagen op de keeper. De Turken zijn verplicht om de lange bal te hanteren.

Het grote probleem voor Club ontstaat echter op het moment wanneer het er niet in slaagt de bal te veroveren na hoge pressing. Vanwege de formatie en de gekozen speelwijze, zakt Club daardoor in een lager blok in 5-4-1 met Dennis en Refaelov als flankmiddenvelders. De vijf verdedigers zorgen er in theorie voor dat de volledige breedte van het veld makkelijk verdedigd zou moeten kunnen worden, zeker door de steun van de vier middenvelders. De praktijk zegt echter iets anders.

Van zodra Club wat ingedrukt geraakt, heeft het momenteel eigenlijk maar één optie: allemaal samen laag inzakken en rustig afwachten om de bal te recupereren na een slechte pass van de tegenstander of balverlies na een mislukte dribbel. Als het dat doet, nogal passief en gegroepeerd afwacht, geeft het op dit moment weinig ruimte weg. Wat uiteraard goed is.

Wanneer Club daarentegen vanuit de 5-4-1 probeert om ook effectief agressief druk te gaan zetten, worden de ruimtes te groot, lopen spelers uit positie en anticiperen spelers niet op de situatie waardoor tegenstanders gevaarlijk worden. Dit gebeurt vooral in de as van het veld waar Vormer en/of Nakamba soms het moment volledig verkeerd kiezen om druk te zetten vooruit.

Veeleer gebeurt het echter dat deze wel het juiste moment kiezen om te pressen maar dat de centrale verdedigers niet aansluiten. Ook durft amper één van deze drie centrale mensen uitstappen terwijl dat net het voordeel is van de meerderheidssituatie achterin: anticiperen, pro-actief gaan handelen en problemen voorkomen vooraleer ze ontstaan. En net daarin is Club achteraan nog te onvolwassen. Ook de tegengoal, hieronder afgebeeld, is hiervan het gevolg.

Linkeraanvaller Elia krijgt veel ruimte tussen de linies, Mechele stapt niet (of veel te laat) uit op de aanvaller. 

Op het moment dat Club Brugge opnieuw compact staat, ontstaat het probleem van druk op de bal door het ontbreken van een echte 10. Daardoor moet Club opnieuw georganiseerd afwachten.

Tot tweemaal toe komt een Turkse middenvelder in schietpositie zonder veel druk. De tweede speler die de bal krijgt kan zonder druk van een uitstappende centrale verdediger (hier Engels) op doel trappen en scoren.

Omschakelmomenten

 Wanneer Club erin slaagt de bal te veroveren op de helft van de tegenstander zijn ze wel op z’n gevaarlijkst. 20 à 30% van de goals kwam er al nadat Club de bal hoog recupereerde en snel omschakelde richting het doel van de tegenstander. Vooral Dennis is met zijn snelheid, techniek en loopacties enorm gevaarlijk. Meestal zijn Refaelov of Vormer in deze situaties het doorgeefluik om de Nigeriaan voor doel te zetten, zoals hier tegen Lokeren.

Balrecuperatie centraal op het middenveld en Vossen wordt ingespeeld. Die kan meteen Dennis lanceren die scoort.

Wanneer Club echter vanuit het lage 5-4-1 blok opereert, kent het moeilijkheden om er uit te komen op de counter. Vooral omdat het dan volledig afhankelijk is van de diepe spits en Vossen/Perbet zijn nu eenmaal niet de aanvallers met pure snelheid of de kracht om de bal bij te houden tegen de betere tegenstanders. 

Besluit
Het mag duidelijk zijn dat Ivan Leko aan een gewaagde maar erg interessante vernieuwing is begonnen bij Club Brugge. Zijn doelstellingen zijn duidelijk: dominant voetbal met een snelle balcirculatie, lopende mensen op de buitenkant en hoge pressing in balverlies. Momenteel lijken z’n spelers echter nog niet de intelligentie te hebben om allemaal mee te zijn in het verhaal waardoor Club z’n wil enkel nog maar kon opdringen tegen de kleinere ploegen.

Tegen de topteams wordt blauw-zwart te vaak teruggedrongen en in die situaties lijkt het systeem, dat dominantie beoogt, vooral reactiviteit teweeg te brengen. Of het leidt tot pressing waardoor de tegenstander makkelijk heen kan voetballen wat tot onvrede leidt op de Brugse tribunes. Het is afwachten hoe de spelers Leko’s betoog de komende weken oppikken en welke transferactiviteiten er nog voor de deur staan. Het systeem en Leko’s verhaal lijken zeker z’n kans te moeten krijgen, wanneer er in september nog geen beterschap is, past hij ongetwijfeld zijn verhaal wat aan zoals bij STVV.

Vrijdag 20.30: SV Zulte Waregem – Club Brugge