Barcelona kampte bij aanvang van het weekend met een vormcrisis, deze werd serieus in de verf gezet door de blamage (4-0 nederlaag) bij PSG in de Champions League. Het won bovendien slechts 1 van de laatste 4 confrontaties met Atletico Madrid en wist dus dat het voor een zware opgave stond in de hoofdstad. De titel leek voor de thuisploeg dan weer ver weg maar opgeven staat uiteraard niet in het woordenboek van coach Simeone. Het relaas van een interessante topper!

Basisploegen van beide teams: Atlético in de gekende 4-4-2, Barça in 3-4-3

Geen verrassingen in de veldbezetting bij Atlético Madrid, Simeone koos voor de gekende 4-4-2 formatie met Griezmann en Gameiro als speerpunten voorin.

Luis Enrique pakte wel uit met een nieuwigheid, hij zette z’n pionnetjes niet neer in de gekende 4-3-3 maar wel in een hybride 3-4-3 met ruit op het middenveld.

Compact Atlético
De reden voor die 3-4-3 bij Barça zoeken we uiteraard bij de gekende speelwijze van de thuisploeg. Coach Simeone installeerde een aantal jaar geleden een hecht compact blok in Vicente Calderon gekenmerkt door twee verdedigende lijnen van 4 die erg kort bij elkaar aanleunen, met daarvoor 2 spitsen. Atlético ontwikkelde zich razendsnel onder z’n Argentijnse coach en pakte in 2014 de titel en in 2016 ook de Champions League omwille van het uitstekend compact verdedigen en de combinatie tussen enerzijds hoge pressing en op andere momenten een heel laag blok met aandacht voor de counteraanval via de snelle aanvallers.

Die erg hoge pressing met een serieuze portie agressiviteit in de duels kent Barça maar al te goed. Ze werden zo al geklopt in de CL en Atléti kiest erg vaak voor felle druk in de beginfase van de match, zeker in eigen huis. En Barça toonde zich onder meer in PSG erg kwetsbaar bij het uitvoetballen wanneer het zwaar onder druk komt, vandaar dat Luis Enrique teruggreep naar plan B dat ook onder Guardiola al werd gebruikt: 3-4-3 in ruit met Roberto in de hoofdrol.

Roberto als ‘rechtsbackmiddenvelder’
Het doel achter de wijziging van het spelsysteem ligt bij het feit dat Barça altijd verzorgd wil opbouwen van achteruit en daarvoor bij voorkeur een man-meersituatie creëert in de verdedigende linie. Omdat Atlético graag erg hoog druk zet met twee aanvallers, kiest Enrique daarom voor 3 centrale verdedigers. Sergi Roberto, in balverlies effectief wel rechtsback, kiest in balbezit hoger en centraler op het middenveld positie. Daardoor wordt in het middenveld een ruit gecreëerd en kunnen de 3 verdedigers proberen opbouwen tegen 2 spitsen. Op het middenveld speelt Busquets centraal net voor de defensie, Iniesta & Roberto iets breder en Messi tussen de linies hoger op het veld op positie 10.

Heel verrast leken Los Colchoneros echter niet. De blitzstart met hoge pressing waarvoor Atlético in eigen huis bekend staat, probeerde het ook nu tegen de driemansdefensie van Barça meteen uit te voeren. Bij balbezit van doelman Ter Stegen liet Atlético de eerste bal spelen op één van de drie centrale verdedigers om dan razendsnel de man-meersituatie teniet te doen door met een van de middenvelders vooruit te gaan jagen.

Hoge pressing van Atlético met één middenvelder die uitstapt om de twee aanvallers te helpen bij het doorjagen

Wanneer Barcelona op links opbouwde via Mathieu was het bijvoorbeeld Saul die vooruit ging jagen, gesteund door zijn twee aanvallers op de verdedigers en doelman van de bezoekers. Iniesta herkende de situatie en liep zich dan vaak slim vrij in de rug van diezelfde Saul maar hij kon amper bereikt worden met een verticale pass langs de buitenkant. Gabi volgde hem overigens van dichtbij en Iniesta kon slechts een handvol keren de bal ingespeeld kregen, waarna hij geen kant op kon want hij stond vanzelfsprekend met de neus naar het eigen doel gericht. Busquets werd meestal ook van heel kortbij gevolgd door Carrasco of Koke waardoor Atlético in de openingsfase vaak de bal kon veroveren en dreigen richting doel van Barcelona. Ook de twee spitsen van de thuisploeg werkten keihard mee in balverlies waardoor Busquets amper in z’n spel geraakte.

Barça slaagde er evenmin in Messi te vinden tussen de linies en minstens even zorgwekkend: man in vorm Neymar zat volledig in de tang bij rechtsback Vrsajlko. Bij moeilijke momenten is één klasseflits vaak voldoende voor een driepunter maar de Braziliaan werd erg opvallend op de huid gezeten wanneer hij heel diep afhaakte. Het zorgde ervoor dat hij geen centimeter ruimte kreeg maar die dus eigenlijk wel creëerde voor ploegmaats. Messi en Luis Suarez gaven echter niet thuis om in de rug van de rechtsback te duiken. Eén van de weinige momenten waarop Barcelona echt gevaarlijk was in de eerste helft was dan ook op het zeldzame ogenblik dat Vrsajlko de bal verloor en Neymar kwijt was, gevolg bal op de paal maar 0-0 aan de rust.

Roberto als doelwit
Nochtans kreeg Atlético ook een aantal mogelijkheden om de score te openen. Dankzij de bijzonder agressieve pressing had het de bal relatief vaak in de ploeg. En daar deed het in de eerste helft ook regelmatig iets constructiefs mee. Vooral Roberto, die in balverlies wél een echte rechtsback was, kreeg de volle laag van de thuisploeg. Hij moest namelijk steeds terug vanuit het middenveld naar z’n backpositie terwijl Rafinha als rechteraanvaller dan terug moest naar het middenveld, ook Barça verdedigt namelijk vanuit een 4-4-2 met Messi en Suarez voorin en Neymar op links.

Simeone had z’n spelers duidelijke instructies gegeven voortdurend beweging en overtalsituaties te creëren in de zone van ‘the weakest link’, namelijk de rechterflank van Barcelona. Dit was erg duidelijk door de talrijke infiltraties van Luis (vergelijk de heat maps van de links- en rechtsback van Atlético zelf maar) en de dribbels van Carrasco. Beiden werden ook constant ondersteund door Koke en zelfs Saul die bij momenten z’n rechterflank volledig verliet. 45% van de aanvallen liep overigens over links bij Atlético, slechts 31% over rechts en 24% over het midden. De linkerflank zorgde uiteindelijk voor een aantal hete standjes maar ook Atlético kon de netten niet doen trillen, 0-0 bij de rust.

De heatmaps van Luis (bovenaan) en Vrsajlko: die eerste duidelijk veel aanvallender ingesteld dan de tweede (bron: whoscored.com)

Hete strijd
Na rust kregen we tactisch ongeveer hetzelfde verhaal voorgeschoteld. Atlético had echter moeilijkheden om de hoge pressing vast te houden en liet zich vaker dieper terugzakken. Het probeerde als gevolg Barça op een andere manier uit z’n spel te halen: door ‘professionele overtredingen’. De thuisploeg kreeg maar liefst 29 fouten tegen zich gefloten (waarvan 6 van Vrsajlko), uiteraard stokken in de wielen van Barça dat houdt van een hoog tempo en dito balcirculatie.

Uiteindelijk voetbalden de Blaugrana zich toch eens door de druk heen en kwam het met een wat lucky goal op 0-1. Terwijl Rakitic zich klaarmaakte om in te vallen en het gameplan aan te passen, scoorde Atlético echter al bijna meteen tegen op een spelhervatting: 1-1. Ondanks de tegengoal schakelde Enrique toch om naar een 4-3-3 met Rakitic als rechterflankaanvaller, die wel vaak naar binnenkwam. Rafinha verhuisde naar het middenveld op de plaats van de gewisselde Iniesta en Roberto kreeg de taak van een echte rechtsback.

Lage passaccuraatheid
Ook Simeone voerde een aantal wissels door maar deze veranderden de veldbezetting eigenlijk niet. Omdat Atlético iets lager voetbalde, zag het zich echter te vaak verplicht tot het kiezen van de lange bal richting de twee aanvallers. Deze passes van achteruit leken regelmatig te worden verstuurd op goed geluk waardoor Atlético niet meer het dwingende spel vanuit de eerste helft op de mat kon brengen. Het weerspiegelt zich ook in de accuraatheid van de passes: slechts 67% voor Atlético tegenover 79% voor Barcelona terwijl ze gemiddeld 86.3% halen dit seizoen.

Uiteindelijk trok Barça het laken toch nog naar zich toe, niet toevallig vanuit een vrije trap. Misschien de beste straf voor Simeone en de zijne voor hun vele overtredingen. Een interessante topper met een hoge intensiteit met een leuke uitslag met oog op de spanning in La Liga!